Anonim Halk Şiiri Ve Dinî-Tasavvufî Halk Şiirinde Mani

 

Anonim halk şiirinin ve Dinî-Tasavvufî Halk Şiirinin nazım şekilleri arasında yer alır. Âşık Şiirinde de Çok yaygın olmamakla beraber bazı âşıklar, genellikle koşma nazım şekline ekleyerek, yani yedekli koşmalar elde ederek mani söylemişlerdir. Koşma dörtlüklerinin arasına eklenen maniler, büyük oranda cinaslı manilerdir. Anadolu sahasında  Çıldırlı Âşık Şenlik, Posoflu Zülalî, Bayburtlu Hicranî, Yozgatlı Hüznî, Feymanî ve Sümmanî de mani nazım şekli ile şiirler söylemişlerdir.

“Bir salatın meni teklif eyledi,

Doldurdu badeyi, oğlan bir bir çek.

Men âşıkam bir bir çek,

Bir bir doldur, bir bir çek,

Yığ güzeller kervanın,

Gel garşımdan bir bir çek.

Dedim, ay gız gam dağları var mende,

Dedi, getir sinem üste bir bir çek.”

                                                                                     Çıldırlı Aşık Şenlik

                                                                                          (Aslan 1975: 220).

 

“Sümmani: Zülalî  atışması

Bir bağdan bağa uçtum Güzelim eşinde

Bir daldan bir dala geçtim Öleydim beşiğinde

Çirkinden bal yemedim Tüyden yapsalar yatmam

Güzelden ağı içtim Çirkinin döşeğinde” (Kaya 2004: 103).

 

Azerbaycan âşıklık geleneğinde mahlaslı maniler (bayatılar) , Anadolu sahasında fazla yaygın olmayan mahlaslı manilerin büyük bir kısmı yine cinaslıdır. Azerbaycan sahasında Sarı Âşık’ın çok

sayıda manisi (bayatısı) vardır. (Hekimov 1999: 10-65).

 

 

Azerbaycan’da değişik renkli elmalar vardır. Ak alma,kızıl alma, can alması …

 

Bağda can alması var

Yar gonag alması var

Ne çatılıb gaşların

Yohsa can alması var

( can elması ve gonak- misafir elmasından bahsedilmektedir. )

 

Şirvan’ın ağ alması

Yemeye bağ alması

Galıbdır bir Allah’a

Yaramın sağalması

(Manide  “ak elma”dan söz edilmektedir. Şirvan şehrinde yetiştiği de belirtilmektedir.)

 

Men aşık gızıl alma

Yollara düzül alma,

Bilsem ki yar gönderib

Sahlaram yüz il alma

                                                   (Kızıl elma motifi)

 

Ezizim alma gara,

Geymeye alma gara

Helbeti bir yar sevdim

Saldılar galmagala

                                          (kara elma motifi)

 

 

Almanın adı nedi,

Dünyanın odu nedi,

Ele gardaş deyirsiz

Bilmirem dadı nedi

Alma bıçaklanır mı

İplik saçaklanır mı